Profesor Jacek Ryszard Przygodzki, Kult Najświętszej Maryi Panny w Warszawie
Jacek Ryszard Przygodzki
Wicesenior Archikonfraterni Literackiej
Sodalis Marianus
Galeria
KULT NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY W WARSZAWIE
Temat kultu NMP jest tak obszerny że nie jest możliwe przedstawienie go inaczej jak w książce i to kilkutomowej. Skoro jednak mam pokrótce omówić ten temat na tle kultu NMP na świecie i w Polsce, muszę ograniczyć się do nielicznych przykładów pomijając wiele wątków i wiele ciekawych informacji. Zachęcam wszystkich by sięgnęli do źródeł obszerniejszych i zapewniam że nie będą tego żałować. Przygotowując ten referat odkryłem jak wielu rzeczy nie wiem i jestem przekonany że są to informacje mogące wzbogacić życie duchowe każdego z nas.
Sobory i Papieże
Obraz kultu NMP w Warszawie byłby niepełny gdyby nie przedstawić go na tle kultu w całym naszym Kościele. Należy więc zacząć od nauczania Papieży i Soborów.
Sobór efeski w V wieku ogłosił dogmat o boskim macierzyństwie Maryi. Sobór Konstantynopolski określił rolę NMP w Credo które powtarzamy do dziś. Szczególne znaczenie miało ogłaszanie dogmatów o NMP [1].
Sobór Watykański II przyjął w roku 1964 Konstytucję Dogmatyczną o Kościele zawierającą rozdział VIII „O Najświętszej Maryi Pannie Matce Bożej w tajemnicy Chrystusa i Kościoła”. Papież Paweł VI nazwał ten rozdział wspaniałym hymnem ku chwale Bogurodzicy Dziewicy.
Z pośród papieży którzy żyli w czasach nam bliższych należy wymienić Leona XIII, Św. Piusa X, Benedykta XV i Piusa XI. Pius XII był Papieżem maryjnym w szczególnym stopniu. Papież Jan Paweł II, Sodalis Marianus, przyjął jako dewizę swego herbu papieskiego „Totus Tuus” i umieścił literę M jako dowód całkowitego zawierzenia Maryi. Poświęcił Jej encyklikę Redemptoris Mater i ustanowił rok 1987 rokiem maryjnym.
Warto przypomnieć, że Benedykt XVI jest także członkiem Sodalicji Mariańskiej.
Kult na całej kuli ziemskiej
Wiele jest na świecie kościołów i sanktuariów[1] maryjnych. Z pośród nich najbardziej znane w Polsce jest sanktuarium w Guadelupe, ale warto wiedzieć że sanktuaria są nawet w Indiach i Chinach.
Do upowszechniania i pogłębiania kultu NMP przyczyniają się działające w wielu krajach Towarzystwa Mariologiczne oraz kongresy maryjne światowe i krajowe. Są wydawane czasopisma mariologiczne o zasięgu światowym. Mariologia stała się odrębną dziedziną nauki. Pierwsza katedra powstała przy Katolickim Uniwersytecie Ameryki w Waszyngtonie w roku 1918.
Kult w Europie
Do najbardziej znanych sanktuariów które powstały w miejscach objawień uznanych przez Kościół należą La Salette i Lourdes. Podobnie jak w Polsce istnieje w Europie wiele innych sanktuariów. Najmłodszym chyba jest sanktuarium w Miedjugorie. Tamtejsze objawienia nie zostały oficjalnie uznane przez Kościół i są nadal przedmiotem badań. Nie jest jednak kwestionowany fakt że liczne pielgrzymki z różnych krajów do tego sanktuarium przynoszą owoce duchowe.
Protestantyzm przyniósł usunięcie NMP z należnego Jej miejsca w Kościele. Miało to wpływ także pewien wpływ na kościoły katolickie w dobie rozszerzania się protestantyzmu, a echa tego można dostrzec także teraz. Po Soborze Watykańskim II zaczęto usuwać obrazy NMP z kościołów (z wyjątkiem sanktuariów maryjnych), odrodziły się wpływy obrazoburstwa chociaż nie w takiej ostrej postaci jak w pierwszych wiekach. Jest to zupełnie niezrozumiałe w świetle VIII rozdziału Konstytucji Dogmatycznej. Na szczęście w Polsce gdzie postanowienia Soboru wcielał w życie sługa boży Stefan kard. Wyszyński nie odczuliśmy tych wpływów.
Wśród organizacji kościelnych wyróżnia się Sodalicja Mariańska założona w XVI wieku przez Jezuitów. Działa ona w wielu krajach a jej hierarchiczna struktura ma swą najwyższa władzę w Rzymie.
Kult w Polsce
Najstarsza świątynia polska w Gnieźnie ufundowana przez Mieszka I miała tytuł Wniebowzięcia NMP [1]. Od początku Państwa Polskiego nadawano kościołom i kaplicom różne tytuły maryjne. W swej książce poświęconej obrazom NMP ks. A. Fridrich [2] wymienił ponad 200 obrazów a wśród nich 32 ozdobione watykańskimi koronami.
Na 36 zgromadzeń zakonnych które powstały w Polsce było 19 z tytułem maryjnym, a w tym 9 pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia (z czego 4 przed ogłoszeniem dogmatu). Zarówno w dawnych wiekach jak i obecnie działają bractwa kościelne, z których wiele ma za patronkę NMP.
Mało jest znany fakt że Władysław IV chciał ustanowić order Niepokalanego Poczęcia z dewizą „Zwyciężyłaś - zwyciężysz”. Niestety sejm uznała to za naruszenie równości szlacheckiej i order nie został ustanowiony.
Kult Niepokalanego Poczęcia NMP w Polsce miał niemałe znaczenie dla podtrzymania i dojrzewania przekonania które narastało w całym Kościele doprowadziło do ogłoszenia dogmatu w XIX wieku.
W Polsce działała też bardzo prężnie Sodalicja Mariańska. Jej oficjalna działalność nie została przerwana przez wojnę, dopiero w roku 1949 nastąpiła wymuszona przerwa w działalności. Obecnie istnieje Federacja Sodalicji Mariańskich w Polsce, która prowadzi szkoły katolickie.
Wielki rozwój różnych form modlitw i nabożeństw maryjnych nastąpił w wieku XV, od tego czasu jest odmawiany różaniec i Anioł Pański. Przeniesione do Polski Godzinki są śpiewane od XVII w. W roku 1979 konferencja Episkopatu Polski dodała do nich nową modlitwę o NMP Matce Kościoła.
Badacze starych pism stwierdzają że o NMP pisało już w średniowieczu 11 mariologów. W XVI wieku bronili oni Kościoła katolickiego przed myślą protestancką. Liczba mariologów rosła a wśród nich w pierwszej połowie XX wieku zasłynęli św. Pelczar i św. Maksymilian Kolbe.
Niemałą rolę odgrywały przestawienia NMP które najpierw docierały do Polski przez naczynia liturgiczne i importowane księgi. Były to sakramentarze, ewangeliarze i psałterze. Pierwsze rzeźby pojawiły się na portalach romańskich kościołów. Przypuszcza się że miało to być odczytywane jako hasło „per Mariam ad Christum”. Pod wpływem przekazów apokryficznych pojawiały się sceny z życia Maryi przedstawiające Zaśnięcie, Wniebowzięcie, Wywyższenie w niebie, ale także sceny z życia w Nazarecie jak np. obraz w Miedniewicach Klasztornych przedstawiający Świętą Rodzinę przy stole w trakcie posiłku. Osobną grupę stanowią obrazy przestawiające cierpienie NMP i współczucie dla Niej, niekiedy odbierane jako osobiste przeżycie artysty.
Gdy jest mowa o obrazach należy wspomnieć o uroczystych koronacjach jako dowodach szczególnego kultu. Pierwsze koronacje miały miejsce z końcem wieku XVI - początkiem XVII w Rzymie. W Polsce pierwsze koronacje odbyły 24 marca 1651 w Warszawie i się 8 grudnia 1717 na Jasnej Górze. W tym roku ukoronowano 7 obrazów NMP, w tym jeden w Warszawie.
Na wsiach, przy drogach i wśród domostw od bardzo dawnych czasów budowano wiele kapliczek zawierających rzeźby lub obrazy maryjne. Są one przystrajane w maju i przy nich odprawiane są nabożeństwa majowe organizowane spontanicznie przez miejscową ludność.
Inne formy przestawień NNP to szkaplerze często noszone przez rycerstwo. Z noszenia szkaplerzy byli znani konfederaci barscy. Obraz NMP pojawiał się także na szablach szlacheckich. Bardzo popularne są małe formy - medaliki.
Oddzielnego omówienia wymaga nasza poezja religijna. Od początku wiele miejsca zajmuje w niej NMP jak świadczy najstarsza pieśń - Bogurodzica. Pieśni maryjne powstawały w różnych epokach i różny jest ich poziom artystyczny. Wiele sanktuariów ma swoje własne pieśni. W tak krótkim tekście nie sposób omówić ogromną różnorodność kierunków i form poetyckich. Na pewno można znaleźć w różnych epokach polskich poetów którzy wnieśli trwałe wartości, których poezja dowodzi świadomości teologicznej. Wśród poetów XX wieku są wymieniani, związani z Warszawą, Krzysztof Kamil Baczyński i ks. Jan Twardowski.
Od dawna do tradycji należą pielgrzymki do sanktuariów, przy czym najwięcej jest pielgrzymek do sanktuariów maryjnych. Uczestniczą w nich także obcokrajowcy. Na specjalną uwagę zasługują pielgrzymki akademickie i pielgrzymki maturzystów którzy jeżdżą do Częstochowy by polecić się jasnogórskiej Pani.
Popularna jest w Polsce modlitwa różańcowa, praktykowana szczególnie w październiku. Przy parafiach działają liczne kółka różańcowe. Inicjowane są nabożeństwa maryjne w maju, październiku i w pierwsze soboty miesiąca.
Wielka Nowenna Tysiąclecia zainicjowana przez Prymasa Tysiąclecia też miała maryjny charakter, zgodnie z polską tradycją religijną.
Kult na Mazowszu
Mazowsze, a zwłaszcza okolice w pobliżu Warszawy, są tak związane ze stolicą, że trudno je traktować oddzielnie. Przykładem jest sanktuarium w Loretto pod Wyszkowem i domek Loretański na Pradze.
Do najważniejszych miejsc kultu na Mazowszu, najbliższych i najczęściej nawiedzanych przez mieszkańców Warszawy należy zaliczyć [4]:
· Loretto założone przez bł. ks. Kłopotowskiego,
· Niepokalanów założony przez św. Maksymiliana Kolbe
· Szymanów założony przez bł. Matkę Marcelinę Darowską gdzie znajduje się figura Matki Bożej Jazłowieckiej przywieziona z Jazłowca.
· Powsin - jeden z najstarszych kościołów archidiecezji z obrazem Matki Boskiej Tęskniącej
· Ursus - nowy kościół mający w głównym ołtarzu figurę Matki Boskiej Fatimskiej który powstał jako wotum dziękczynne za uratowanie życia Jana Pawła II w czasie zamachu
Siostra Klara Bielecka CSL [4] wymienia także 19 innych miejscowości Mazowsza znanych z kultu NMP. To bardzo ważne, że oprócz miejsc znanych od wieków znajdujemy w tym wykazie także nowe świątynie wznoszone już za naszej pamięci.
Kult w Warszawie
Wszystko co napisałem o formach kultu NMP w Polsce odnosi się również do Warszawy. Tu również kwitnie kult NMP i niewiele elementów można nazwać specyficznie warszawskimi. Możemy na przykład pochwalić się że Godzinki wprowadzono najpierw w kościele Św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu zanim rozpowszechniły się w całej Polsce, ale przecież są śpiewane we wszystkich diecezjach, nie tylko w warszawskiej. Nie znaczy to jednak że nie mamy własnych form kultu.
Ojciec Jerzy Domański OFM Conv. napisał: Wielką popularnością cieszyło się Arcybractwo Literackie Niepokalanego Poczęcia. Informacja ta zawiera słowa uznania, dla ścisłości trzeba ją jednak uzupełnić. Archikonfraternia założona w roku 1507 jako Konfraternia Literacka przy kościele św. Jerzego (a więc na terenie tej parafii) zawsze była maryjna, ale dopiero w XVII wieku zmieniła nazwę na obecną.
Szczególne miejsce zajmuje w tradycji Warszawy Domek Loretański przy parafii Matki Bożej Loretańskiej [4]. Kościół i klasztor powstał w XVII dzięki wsparciu królów Zygmunta III i Władysława IV, który sprowadził z Italii figurę Matki Boskiej Loretańskiej. Przez dwieście lat był to główne sanktuarium maryjne dla Warszawy i okolic. Gdy Praga otrzymała prawa miejskie, w jej herbie znalazł się wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem nad kaplicą loretańską, podtrzymywaną przez Anioły.
Historyk Warszawy F. M. Sobieszczański napisał: Tutaj co sobota w czasie adwentu zbierali się tłumami z okolic i ze stolicy ludzie i na kolanach odbywali podróż po korytarzach. W każdą inną sobotę odbywali po południu do Loretu praskiego podobne pielgrzymki studenci z Warszawy ze szkół pijarskich i jezuickich pod przewodnictwem właściwych prefektów i nauczycieli. W porze zimowej, kiedy Wisła stanęła odbywał się uroczysty pochód przez rzekę, z muzyką, chorągwiami i ze światłem. (….) W takim poszanowaniu i nabożeństwie słynęło to miejsce aż do ostatnich czasów Rzeczpospolitej.
Dużą liczbą kapliczek można było znaleźć na podwórkach warszawskich domów. Większość z nich ma figurę lub oraz NMP. Wiele kapliczek powstało w czasie oblężenia Warszawy w roku 1939 i w czasie okupacji i chyba nie mają odpowiednika w innych miastach Polski. Powstały one dlatego że ludzie zbierali się po godzinie policyjnej dla wspólnej modlitwy. Potrzeba modlitwy była wtedy powszechna. Wiele domów, zwłaszcza starych miało wewnętrzne podwórka odcięte od ulicy po zamknięciu bramy, na których można było swobodnie gromadzić się bez względu na godzinę policyjną. Większość z tych kapliczek została po wojnie odrestaurowana i istnieje do dziś.
Mało kto wie że często śpiewana w kościołach całej Polski pieśń Pod Twą obronę Ojcze na niebie… ma warszawskie pochodzenie. Została napisana dla najstarszego klubu sportowego w Polsce - Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego. W pierwotnej wersji śpiewano „…grono wioślarzy swój powierza los…”. To dlatego w drugiej zwrocie pojawiają się huczące fale. Pieśń została umieszczona w popularnym śpiewniku kościelnym ze zmianą na „… grono Twych dzieci swój powierza los….” i w tej wersji jest znana powszechnie. W wersji oryginalnej jest śpiewana dwa razy do roku gdy WTW przychodzi na Mszę Świętą do Kościoła Św. Trójcy na Solcu w dniach otwarcia i zamknięcia sezonu sportowego. Nie pojawia się w tej pieśni co prawda imię Maryi ale powstanie jej jest tak bardzo związane z Warszawą że wymieniłem ją jako dowód na to że pobożność warszawiaków ma także swoje własne formy.
Jednym z symboli Warszawy jest figura MB Passawskiej na Krakowskim Przedmieściu - ufundowana jako wotum dziękczynne za zwycięstwo Jana III pod Wiedniem i uratowanie od epidemii.
Wiele pielgrzymek wychodzi z Warszawy. Typowo warszawska jest piesza pielgrzymka na Jasną Górę która w tym roku miała swój jubileusz 300 - lecia. Zachowano ciągłość tej pielgrzymki mimo wojen i prześladowań, nawet krwawych.
Niesposób policzyć ile jest akcji i uroczystości organizowanych sporadycznie. Niedawno w parafii Ofiarowania Pańskiego na Wyżynach (Kabaty) zainaugurowano oświetlenie kościoła i kaplic Maryje Świata z udziałem kard. Kazimierza Nycza oraz biskupa Oscara Scarlinga z Argentyny.
Pozostaje zatem wymienienie kościołów, sanktuariów, obrazów koronowanych i kaplic warszawskich. Jest ich tyle że nie sposób znać wszystkie i wszystkie odwiedzać, ale warto wiedzieć że niekiedy niedaleko od nas znajdują się nieznane nam sanktuaria. Można i warto zorganizować do takiego miejsca własną małą pielgrzymkę, najlepiej całą rodziną. Na pewno przyniesie ona owoce duchowe. Dla ułatwienia wyboru zamieszczam pełny spis [5].
Kościoły
Archikatedra Warszawska - bazylika mniejsza - co prawda jest pod wezwaniem
Męczeństwa św. Jana Chrzciciela, ale jedna z jej głównych kaplic od XVII w. ma za
patronkę NMP Niepokalanie Poczętą.
Katedra Polowa Wojska Polskiego pw. NMP Królowej Polski
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny na Nowym Mieście.
Kościół OO. Jezuitów pod wezwaniem Matki Bożej Łaskawej przy ul. Świętojańskiej
Kościół rektorski w „Res Sacra Miser” pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
Kościół seminaryjny Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca z obrazem Matki Bożej
Dobrej Śmierci
Kościół Matki Bożej Królowej Pokoju na Młocinach
Kościół Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych na Chomiczówce
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP na Wrzecionie
Kościół Bogurodzicy Maryi na Jelonkach Północnych Kościół Matki Bożej Królowej
Aniołów na Bemowie
Kościół Matki Bożej Ostrobramskiej na Bernerowie
Kościół Matki Bożej Anielskiej na Bemowie
Kaplica MB Królowej Misji (na Mokotowie)
Kościół NMP Matki Kościoła na Ksawerowie
Kościół NMP Matki Zbawiciela na Wyględowie
Kościół Narodzenia NMP na Lesznie
Kościół NMP Królowej Świata na Ochocie
Kościół NMP Matki Miłosierdzia na Stegnach
Kościół Matki Bożej Częstochowskiej na Powiślu
Kościół Matki Bożej Fatimskiej w Ursusie na Niedźwiadku
Kościół Matki Bożej Saletyńskiej w Starych Włochach
Kościół NMP Królowej Wyznawców na Siekierkach - sanktuarium diecezjalne Matki
Bożej Nauczycielki Młodzieży.
Kościół Matki Bożej Królowej Polski na Marymoncie
Kościół Matki Bożej Loretańskiej na Pradze
Kościół Matki Bożej z Lourdes na Pradze
Kościół konkatedralny p.w. Matki Bożej Zwycięskiej, sanktuarium Matki Bożej
Zwycięskiej na Kamionku
Kościół Imienia NMP w Międzylesiu
Kościół Matki Bożej Anielskiej w Radości
Kościół Matki Bożej Dobrej Rady w Miedzeszynie
Kościół Matki Bożej Królowej Polski w Aninie
Kościół Wniebowzięcia NMP w Zerzniu
Kościół Matki Bożej Różańcowej na Bródnie
Kościół Matki Bożej Królowej Polskich Męczenników na Grochowie - sanktuarium
Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy na Saskiej Kępie
Kościół Najczystszego Serca Maryi na Grochowie
Kościół Narodzenia Pańskiego na Witolinie -sanktuarium MB Ostrobramskiej
Kościół Narodzenia NMP w Płudach
Kościół NMP Pięknej Miłości na Tarchominie
Kaplice
Kaplica Bogurodzicy Maryi Matki Kościoła - sejmowa
Kaplica Matki Bożej Królowej Polski w Belwederze
Kaplica Niepokalanego Poczęcia NMP w Królikarni
Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej na Bielanach - w Szpitalu Bielańskim
Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej na Ochocie - w Domu Pomocy Społecznej
„Kombatant”
Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej na Woli - w Instytucie Gruźlicy i Choroby Płuc
Kaplica Matki Bożej Dobrej Rady uSJK
Kaplica Matki Bożej Królowej Polski na Woli w SPSK
Kaplica Matki Bożej Niepokalanie Poczętej sióstr Rodziny Maryi
Kaplica Matki Bożej z Lourdes na Woli - w Państwowym Domu opieki Społecznej „Złota
Jesień”
Oprócz tu wymienionych istnieje wiele obrazów NMP w kościołach, a wiele z tych obrazów ma własne kaplice.
Najbardziej znane obrazy koronowane wymieniam w kolejności chronologicznej [3]. Cztery obrazy zostały przeniesione do Warszawy celem uratowania przed profanacją i zniszczeniem gdy Polska traciła ziemie wschodnie. Mają one zaznaczoną podwójna lokalizację - obecną i pierwotną
1) Warszawa (Berdyczów), rok 1756, w bocznej kaplicy kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej na Kamionku. Jest to kopia obrazu Matki Boskiej Berdyczowskiej, obraz polowy konfederatów barskich
2) Warszawa (Białynicze), rok 1761, w kościele Narodzenia NMP w Warszawie na Lesznie. Jest to kopia oryginału zwanego „Panią na Lesznie” który w 1944 r uległ zniszczeniu.
3) Warszawa ( Poczajów), rok 1773, w Metropolitalnej Cerkwi św. Marii Magdaleny i Kośceleł OO. Bazylianów przy ul. Miodowej. W roku 1981 Bazylianie wywieźli i ukryli cudowną ikonę Matki Bożej Poczajowskiej pozostawiając na miejscu kopię. Oryginał jest teraz w ich kościele. Większą czcią cieszy się jednak kopia w metropolitalnej cerkwi ma Pradze do której pielgrzymują także katolicy.
4) Warszawa (Żółkiew), rok 1929, wizerunek Niepokalanej Dziewicy Różańcowej. Po wojnie w Warszawie umieszczony w kościele Dominikanów na Służewcu. Powtórnie koronowany.
Następne obrazy były od początku w Warszawie i tu były koronowane.
5) Matka Boska Łaskawa - Patronka Stolicy, koronowana dwukrotnie w latach 1651 i 1973, W kościele OO. Jezuitów pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Ignacego Męczennika przy ul. Świętojańskiej. Jest to kopia wizerunku Matki Bożej Łaskawej z Faezy z XVII w. Przywieziony z Rzymu przez nuncjusza papieskiego jako znak błogosławieństwa papieża Innocentego X dla króla Jana Kazimierza. Instalacja obrazu w kościele przy ul. Długiej była połączona z koronacją 24 marca 1651. Od 1866 znajduje się na Świętojańskiej. W roku 1970 Stolica Apostolska zatwierdziła tytuł Matki Boskiej Łaskawej - Patronki Warszawy. Ponowiono akt koronacji w roku 1973.
6) Replika obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w kościele Najświętszego Zbawiciela w Śródmieściu, przed która modlił się gen. Józef Haller ze swymi żołnierzami przed bitwą warszawską. Ukoronowany papieskimi koronami w 1999 r.
Kult w parafii na Nowym Mieście
Na zakończenie trzeba powiedzieć o miejscu w którym znajdujemy się, o kościele Zwiastowania NMP na Nowym Mieście. Był to najstarszy kościół dawnej Warszawy. Chociaż utracił ten tytuł po przyłączeniu do Warszawy Służewca wraz z kościołem św. Katarzyny, ale nadal pozostaje najstarszym kościołem maryjnym w Warszawie.
Budowę tego kościoła zawdzięczamy księżnej Annie, żonie księcia Janusza Mazowieckiego Starszego [6]. W roku 1411 biskup poznański erygował parafię pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. Był to tytuł ówcześnie rzadko używany. Wybranie takiego właśnie tytułu można tłumaczyć tym, że księżna Anna była pod wielkim wpływem świętobliwej królowej Jadwigi. Ta nasza królowa - obecnie święta - miała specjalne nabożeństwo do tajemnicy Nawiedzenia i pod tym wezwaniem budowała kościoły i fundowała ołtarze.
Związek fundatorów z Jadwigą i Jagiełłą podkreślały figury tej pary królewskiej, oraz pary książęcej Anny i Janusza które zostały zniszczone dopiero w czasie Powstania Warszawskiego.
Grupy kamienne w prezbiterium przedstawiające Nawiedzenie oraz św. Annę z Dziewicą Maryją zostały ustawione na początki XX wieku. Można w tym widzieć wpływ myśli królowej.
Jak przystało na kościół maryjny ma on wiele wizerunków NMP. Przed kościołem znajduje się figura Matki Boskiej Pięknej Miłości. We wnętrzu, na belce łuku tęczowego w prezbiterium jest przedstawiony Krzyż a obok niego postacie NMP i św. Jana. Po Powstaniu został tu przeniesiony ołtarzyk Matki Boskiej Ostrobramskiej, który ocalał w ruinach domu przy ul. Marszałkowskiej. Po wojnie kościół otrzymał dwa obrazy od Prymasa Tysiąclecia przedstawiające Nawiedzenie oraz Zaślubiny NMP. Zabytkowy obraz Wilmana został umieszczony w prezbiterium. W osobnej kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Szkaplerznej.
Kult związany z tym obrazem podtrzymuje Bractwo Szkaplerzne. Rok 1628 jako datę założenia tego bractwa podaje A. Kimontt. Nie można ustalić innych danych dotyczących np. ciągłości działania z powodu zniszczenia wszystkich akt w czasie Powstania Warszawskiego, ale największe znaczenie ma fakt że bractwo nadal działa.
Bractw szkaplerznych było kiedyś wiele. Teraz gdy Bractwo spotyka się w czasie dorocznej nowenny, która trwa od 7 do 15 lipca, przybywają także wierni z innych parafii Warszawy a także z jej okolic. Poza modlitwą i nabożeństwem odprawiana jest Msza Święta z nauką rekolekcyjną. W dniu 16 lipca, w święto Matki Boskiej Szkaplerznej, jest odprawiana uroczysta Msza Św. z procesją wokół kościoła.
W dawnych wiekach był praktykowany zwyczaj procesji od Katedry św. Jana na Nowe Miasto w których uczestniczyli także król i możnowładztwo. Zwyczaj ten ulegał zmianom, ale takie procesje odbywały się także jeszcze po ostatniej wojnie.
Podsumowanie
W Warszawie można obserwować wszystkie przejawy kultu NMP. Mamy więcej kościołów i sanktuariów maryjnych niż inne miasta Polski, ale to jest oczywiste ze względu na rozmiary stolicy. Biorąc to pod uwagę nie można czynić porównań ilościowych - pozostaje natomiast pytanie o jakość naszego zaangażowania.
Miarą tego zaangażowania są pełne kościoły, budowa nowych kościołów we wszystkich nowopowstających dzielnicach oraz liczny udział warszawiaków w pielgrzymkach i w różnych zrzeszeniach, czyli to wszystko co przekracza obowiązek cotygodniowego uczestnictwa w Mszy Świętej.
Trzeba wziąć pod uwagę że bardzo duży procent starszych ludzi z pośród ludności Warszawy stanowi pierwsze pokolenie, wyrwane z otoczenia o tradycji religijnej. Z tym wiązała się pokusa odejścia od praktyk religijnych przyswojonych przez przodków. Jeżeli jednak w kościołach widzimy wielu młodych ludzi, to znaczy że ich rodzice przekazali swym dzieciom (które już wyrosły w Warszawie) tradycję uczestnictwa w życiu Kościoła - a oni przekazują to z kolei swoim dzieciom. Wystarczy popatrzeć w styczniu na pochód Trzech Króli organizowany przez młodzież szkolną na cześć Narodzenia Pana z Maryi Panny. Pochód idzie z Placu Zamkowego, obok Katedry, na Rynek Nowego Miasta i z każdym rokiem ma więcej uczestników. Tak powstała nowa tradycja warszawska, związana zarówno ze Starym, jak i Nowym Miastem.
Literatura
[1] Praca zbiorowa, Gratia plena. Studia teologiczne o Bogurodzicy. Księgarnia św.
Wojciecha 1965, str. 211.
[2] Ks. Alojzy Fridrich T.J., Historyje cudownych obrazów NMP w Polsce. Rok 1904.
[3] Siostry Niepokalanki, Z dawna Polski Tyś Królową. Przewodnik po sanktuariach
maryjnych. Koronowane wizerunki 1717 - 1983. Szymanów 1983.
[4] S. Klara Teresa Bielecka CSL. Kult NMP w Warszawie i na Mazowszu. Referat
wygłoszony na sesji jubileuszowej, opublikowany w : Archikonfraternia Literacka w
pięćsetletnią rocznice istnienia. Wydawnictwo Archikonfraterni Literackiej,
Warszawa 2009.
[5] Informator 2008, Msze święte w diecezjach warszawskich Wydawnictwo Archidiecezji
Warszawskiej. Warszawa 2008.
[6] Aldona Kimontt: Kościół Nawiedzenia NMP na Nowym Mieście, w Warszawie 1411 - 1971,
Warszawa 1971
[1] Sanktuarium to miejsce nadzwyczajnego kultu związanego z faktem nadprzyrodzonym, relikwiami lub cudownym obrazem. Typowym elementem ściśle związanym z sanktuarium jest pielgrzymka.